Er wordt wel gezegd dat in oude spreekwoorden altijd een kern van waarheid zit. Meestal figuurlijk, maar – zoals we na een gezellige en verrassende avond in Winde bij Sjouke, Anita en hun enthousiaste hond Tom kunnen beamen – soms ook letterlijk. De aanleiding voor ons bezoek: het niet alledaagse beroep van Sjouke; kapitein op een containerschip. Want hoe wordt iemand kapitein op een zeeschip? Hoe zien de dagen eruit als je weken lang aan boord bent en wat voor gekkigheid maak je mee tijdens de vaarten?
Als één van de eerste verrassingen vertelt Sjouke dat hij dan wel in Groningen is geboren, maar al vanaf zijn 5e in Winde woont en dus zo goed als een autochtone Windenaar is. Hoewel zijn vader jarenlang een garage in de stad had, is het schippersvak hem toch een beetje met de paplepel ingegoten. Sjoukes opa voer als beurtschipper wekelijks een vaste route van zijn dorp naar Leeuwarden om producten af te leveren en andere producten op te halen. Eerst op een skûtsje, later met een motorschip en vanaf de jaren 30 met een auto.
Sjoukes eigen vaartijd begon als matroos bij Seatrade op de grote vaart. Zijn eerste schip, de Neerlandic, was indertijd een gloednieuw schip dat als een van de eersten was uitgerust met een satelliet en regelmatig koers zette naar havens in Afrika. Hij weet zich nog goed te herinneren hoe Engelse bouwvakkers in die havens regelmatig gebruik wilden maken van hun satelliettelefoon. Ze hadden er maar liefst 25 gulden per minuut (!) voor over om zich een lange rit naar de stad te besparen en van een goede verbinding te profiteren. Na twee toch wel zware jaren –met name door de sfeer aan boord- moest hij in dienst, waar hij bij de genie bruggenlegger werd en pontons over grote rivieren moest aanleggen. Als schipper was het zijn taak met hulp van twee medewerkers de pontons op precies de juiste plek te plaatsen. Na zijn diensttijd heeft Sjouke eerst nog een jaar bij Wientjes (de ‘badkuipenfabriek’) in Roden gewerkt voordat het bloed kroop waar het niet gaan kon en het water weer begon te trekken. Als 3e stuurman ging hij aan de slag op een lijndienst tussen Engeland en Jamaica. De vracht bestond vaak uit vrachtwagens heen en bananen terug. Soms kwamen ze voor aanzienlijke uitdagingen te staan – zoals een nog volgeladen vrachtwagen of een verstekeling die zich tussen de bananen had verstopt in een poging Engeland te bereiken. Door de nodige opleidingen te volgen en vooral veel vaaruren te maken, wist Sjouke op te klimmen tot kapitein.
Voordat hij echter op zijn huidige schip terechtkwam, heeft Sjouke een aantal jaren aan wal gewerkt aan de implementatie van een nieuw managementsysteem, omdat hij hier vanuit een voorgaande werkgever al ervaring mee had. Hoewel deze jaren aan wal prettig waren en hij vaker thuis bij zijn vrouw en opgroeiende kinderen kon zijn, besloot hij andermaal het roer om te gooien en toch weer te gaan varen.
Inmiddels vaart Sjouke al ruim 20 jaar voor JR Shipping op een containerschip. En dat moet bepaald niet worden onderschat. We praten over een schip van 170 (lang) x 25 (breed) x 48 (hoog) meter met een diepgang van 9,40 meter, een schroef met een doorsnede van 5,80 meter en een anker van 5900 kg dat met een snelheid van gemiddeld 13-14 knopen in 2 weken tijd zo’n 1400 20ft containers vervoerd tussen Duitsland, Scandinavië en de Baltische Staten. Dit alles met een vaste bemanning van stuurlui, machinisten, een bootsman en matrozen. De stuurlui werken in ploegendienst dag en nacht en zetten alles op alles om het schip als een gesmeerde machine te laten lopen. Je zult hiervan maar aan het roer staan!
En daar komt dan nog bij dat je als kapitein ook behoorlijk wat kennis behoort te hebben van de waterwegen incl. locaties van boeien of bijzonderheden om, in het geval van Sjouke, bijvoorbeeld het Kielerkanaal door te varen. Eén foutje kan immers grote gevolgen hebben. Uiteraard varen de schepen in principe allemaal op GPS. Maar met de huidige technologische mogelijkheden bieden GPS-systemen zo verschrikkelijk veel informatie dat alle punten, cirkels, lijnen en figuurtjes op het scherm nog wel eens onoverzichtelijk worden en het maar goed is oude vertrouwde radarbeelden achter de hand te hebben. Omdat Sjouke voor een aantal havens (zoals Helsinki en Rauma) het loodsdiploma heeft gehaald, mag hij zijn schip zelf de haven binnenloodsen. De haven van Hamburg – veelal begin- en eindpunt van zijn reizen – is echter zo druk, dat daar wel altijd loodsen worden ingehuurd om het schip goed af te meren.
Zoveel decennia op zee leveren niet alleen prachtige foto’s en filmpjes (zie via deze link hoe de Empire een haven in wordt geloodst), maar ook de mooiste verhalen op. Zoals een reis waarbij Sjouke midden in een zware storm kwam en het schip tot meer dan 45 graden overhelde en golven van wel 12 tot 14 meter hoog moest trotseren – zenuwslopende momenten die hij niet snel zal vergeten. Of een gevalletje motorpech bij de Azoren waarbij er na een onbezorgde dag varen ineens dikke rook uit de machinekamer opsteeg. Omringd door niets dan zee tot aan de horizon hebben ze drie dagen lang keihard gewerkt om de motor te repareren. Geen makkelijke klus aangezien sommige onderdelen tonnen wogen en op een deinend schip moesten worden verplaatst en gemonteerd. Ook heeft Sjouke eens te maken gehad met een verstekeling aan boord toen hij in Nigeria vis had afgeleverd en zijn schip bestormd werd door groep van zo’n 150 Nigerianen die het gemunt hadden op eventueel achtergebleven vis. Met slechts 9 bemanningsleden was daar weinig kruid tegen gewassen en moest hij afwachten tot de rust was weergekeerd. Na een grondige doorzoeking door de autoriteiten dachten ze zeker te weten dat er niemand meer aan boord was, maar kwamen ze er onderweg achter dat zich toch iemand op een bijna onmogelijke plek in de machinekamer had verstopt. Helaas voor de verstekeling liep dit verhaal anders af dan gehoopt: hij werd teruggevlogen naar Nigeria. Ook Anita gaat wel eens mee tijdens de reizen. Wie denkt dat dat een soort vakantie is, komt bedrogen uit. Als ze meevaart draait ze volop mee en verleent ze op allerlei gebied hand- en spandiensten. Maar zo hebben ze samen al wel heel wat van de wereld kunnen zien.
Twee uur was niet genoeg om alles te horen, maar op basis van de boeiende verhalen, imponerende filmpjes en foto’s en duizelingwekkende technische weetjes van Sjouke hebben we wel een goede indruk gekregen van het vakmanschap en de vaardigheden die vereist zijn om op de grote vaart als ware stuurman langs alle obstakels en uitdagingen te navigeren.
