Boeken over Bunne-Winde-Bunnerveen
Over Bunne-Winde-Bunnerveen (BWB) valt heel wat te vertellen. Je kunt de verhalen horen van (oud) bewoners of lezen op de Neisputter onder ‘Geschiedenis’, maar er is ook veel geschreven over BWB. Zo zijn er in de omgeving redelijk bekende boeken over de ontginning van het Bunnerveen en de burcht van Bunne. Maar er is nog veel meer; in dit artikel een willekeurige greep uit de boeken die zijn verschenen over BWB of waarin BWB wordt genoemd.
‘Gemeente Vries: het land van de Zweedse Kornoelje’ (1979) is geschreven naar aanleiding van het 75-jarig bestaan van de Rabobank in Vries. De toenmalige gemeente Vries, waar ook Bunne, Winde en Bunnerveen onder vielen, heeft dan misschien geen roemruchte historie maar wel een historie. Het boek begint in de prehistorie toen het gebied al bewoond was, inclusief kaarten hoe het gebied er destijds uitzag. In de 15e en 16e eeuw werden Bunne en Winde al als één marke genoemd; in 1420 worden er in het hoofgeldregister 10 erven met ingezaaide landerijen gemeld en in 1672 al 20. In 1804 worden Bunne en Winde apart gemeld, maar wanneer Winde een aparte marke is geworden is niet bekend. Bij het beschrijven van de boerderijen wordt het Huis te Bunne als belangrijkste boerderij genoemd, die in de buurt van de huidige rotonde in Bunne heeft gestaan. Daarbij wordt het boeiende verhaal verteld van de ‘bloedkamer’ waar de jonker door een boer uit Een werd doodgestoken. Het bijgeloof wil dat het op de muur gespatte bloed van de jonker niet meer verwijderd kon worden waardoor de ruimte de naam ‘bloedkamer’ heeft gekregen. Een leuk deel van het boek is het hoofdstuk ‘Wat er almaol verteld wordt …’ met legendes en sagen uit de omgeving opgeschreven in het Drents.
In 1993 werd op verzoek van bewoners van BWB het boek ‘Van Stoefgat tot Kiekeveer, ‘de historie van Bunne, Winde en Bunnerveen’ geschreven. Dit boek beschrijft de geschiedenis van onze streek vanaf ca. 1200 tot en met de jaren 90 van de vorige eeuw. Door middel van historisch onderzoek, verhalen van bewoners, foto’s, kaarten en tekeningen wordt de geschiedenis beschreven van het dorpsleven, het Bunnerveen, de school, de melkfabriek en het verenigingsleven. Een leuk en populair boek dat helaas niet meer nieuw te koop is, maar na enig zoekwerk wellicht nog wel tweedehands op de kop te tikken valt.
In 1998 zijn de gemeenten Eelde, Vries en Zuidlaren samengegaan in de gemeente Tynaarlo. Voor het 10-jarig bestaan heeft Jannie Boerma op geheel eigen wijze het boek ‘Plaatsen in Tynaarlo, Een tijdsbeeld’ (2007) samengesteld. De verhalen geven een mooi en divers tijdsbeeld van 10 jaar Tynaarlo, waarbij in eerste instantie naar BWB verwezen wordt in termen van de ‘(Ontluikende) bloemetjes buiten in Bunne’, mogelijk een verwijzing naar de toneelvereniging. In de 10 daarop volgende pagina’s komen echter ook de beeldende kunst van Tonnis de Boer (inwoner Bunne), de literatuur van Rouke Broersma (voormalig inwoner Winde) en de techniek en alle ontwikkelingen van de firma Kroeze – van smid via ontwikkelaar van de doorloopwagen voor de melkmachine tot installateur – aan bod.
Op een geheel andere, maar niet minder interessante wijze wordt in het boek ‘De Onlanden’ (2009) de omgeving ten noorden van BWB beschreven naar aanleiding van de herinrichting voor waterberging, waarbij ook de waterlopen die door Bunne en Winde lopen betrokken waren. In dit boek wordt de herinrichting van de Onlanden in beeld uitgebeeld door kunstenaars vanuit verschillende disciplines (olieverf, aquarel, houtsnede, tekenwerk, etsen, etc.). Daarnaast leveren ook zes dichters en twee fotografen een bijdrage. Opvallend is de vormgeving van het boek, het daarbij gekozen formaat van het boek en de uitdagende typografie. De horizon loopt door het hele boek en weerspiegelt de verrassende weidsheid van de Onlanden.
In het boek ‘Een erfgoedatlas; Tynaarlo, een gemeente in kaart & beeld’ (2010) wordt in meer dan 60 kaarten getoond hoe het grondgebied, dat tegenwoordig tot de gemeente Tynaarlo behoort, zich in de loop van de tijd ontwikkeld heeft en welke sporen nog zichtbaar zijn. Door de werking van diverse ijstijden werd het Drents Plateau gevormd, een ruggencomplex met keileem- en zandafzettingen waarop zich veen kon ontwikkelen. Al in de Prehistorie waren de ruggen bewoond en in het boek wordt de ontwikkeling tot en met heden beschreven en getoond met kaarten foto’s: van jagers naar boeren, archeologische waarden, de Middeleeuwen, stookhokken en keuterijen, industrieel erfgoed en in de periode van 1950-2010 per kern van Tynaarlo. Over BWB wordt misschien weinig geschreven, maar de kaarten zijn zeer de moeite waard.
‘Transformatie, grondgebruik onder en boven Bunne’ (2014) is eveneens geschreven naar aanleiding van de aanleg van de waterberging in De Onlanden in het zogenoemde project ‘Herinrichting Peize’. Aan de hand van gesprekken met bewoners en met vertegenwoordigers van drie familiebedrijven (w.o. fam. Ensing en fam. Santes uit BWB) wordt een indruk gegeven van de veranderingen sinds de Tweede Wereldoorlog en hoe de bewoners de veranderingen ervaren. Deze transformatie rond Peize die zich voltrok in de periode van 2005 tot 2014 volgt op verschillende grote andere wijzigingen die vanaf de WOII in dit gebied hebben plaatsgevonden: de ontginning van het grote heide- en veengebied rondom het huidige Bunnerveen, het met moderne technieken bewerkbaar maken van het lage veenland en de ruilverkaveling Peize-Bunne.
Het laatste boek dat hier genoemd wordt, is het boek van onze eigen inwoonster uit Winde, Jannie van Zanten. Zij heeft samen met Goff Miedema het boek ‘Onze trein ging naar het Noorden’ (2015) geschreven, dat persoonlijke verhalen bevat van Limburgers die tijdens de hongerwinter van 1944/19945 in januari 1945 werden geëvacueerd naar Drenthe. Ruim 30.000 Limburgers werden per trein en in veewagons naar de noordelijke provincies vervoerd. Daar maakten zij de bevrijding mee. In het boek wordt aandacht besteed aan in ieder geval één Limburgse familie die in Winde terecht kwam Zie ook het eerder geschreven artikel hierover: https://neisputter.nl/vluchtelingen/
Zoals gezegd is het niet de bedoeling geweest hier een volledig overzicht te geven van alle boeken over BWB. Er zijn er ongetwijfeld nog veel meer. Mocht je een goede tip hebben, dan horen wij dit als redactie graag. Wellicht is het dan mogelijk op de website een leuke, aan te vullen bibliografie te beginnen. Ter lering en vermaak van nieuwe, huidige en oude bewoners.
Wil je nog meer lezen of zien: lees dan bijvoorbeeld het artikel ‘Gletsjers en ander ijspret in Noord-Drenthe’ of ‘Bunne anno 1874, een zweeftuig’of kijk de film van Bunne-Winde-Bunnerveen’60 jaar in beeld – de film’
